Toepasselijker dan de bekroning van het boek Spelen werkt kan haast niet. Vaste bezoekers van het Managementboekengala weten het: de improvisatieacteurs van Troje onder leiding van Alieke van der Wijk en Henk van der Steen komen elk jaar opnieuw met een aanstekelijk concept om de avond op te luisteren. Hoewel het woord ‘gala’ anders doet vermoeden, is de jaarlijkse bijeenkomst van de Nederlandse managementboekenwereld een tamelijk informele aangelegenheid. Dit jaar hadden de improvisatieacteurs in de Amsterdamse Rode Hoed een braderie opgetuigd, met oudhollandse spelletjes zoals een hamsterrace, een silent disco, boekenkraampjes en in plaats van een kunstmatig intelligente speechschrijver een matig intelligente speechschrijver. Hoogtepunt was het optreden van de bekende watermuzikant Reinier Sijpkens, die normaal met zijn orgel en andere instrumenten in een bootje in de Amsterdamse grachten dobbert en nu het voltallige publiek met handbellen aan het werk zette.
Philip van Coevorden, mededirecteur van Managementboek.nl, zette de improvisatieacteurs voor één keer extra in het zonnetje: het gezelschap Troje bestaat dit jaar 25 jaar. Van Coevorden benadrukte dat het Managementboekengala zijn charme mede te danken heeft aan de niet aflatende creativiteit van het team van Troje, dat elk jaar met een verrassende invulling van het Managementboekengala komt. Wat hebben we in de loop der jaren allemaal gehad? De raamvertelling over de uitgebluste manager Menno van Velzen, een Parade-achtige voorstelling met amfitheaters in de Prodentfabriek, de Superhelden-editie aan de Kralingse Plas, een speurtocht door De Rode Hoed, het Grote Inhaalgala na de coronacrisis: Van der Wijk, Van der Steen en hun collega’s zijn goed ingevoerd in de materie. Geen wonder, ze zijn zelf ook actief als ‘improvisatieverbeteraars’. Kortom: spelen werkt, ook bij de acteurs van Troje.
Marketinginstrument
Voorafgaand aan de bekendmaking van het 21ste Managementboek van het Jaar werd Aartjan van Erkel naar voren gehaald, de auteur van het bestverkochte managementboek van 2022: Nummer 1, een boek over hoe je de bekendste naam in je markt wordt en je klanten voor het leven krijgt. Van Erkel was meer dan tevreden: niet alleen was Nummer 1 het bestverkochte managementboek van 2022, het heeft hem zes keynotes opgeleverd, twee radio-interviews, vijftien podcastoptredens, 3112 nieuwe klanten en zijn op één na hoogste jaaromzet, vertelde hij. Dat sluit naadloos aan bij Van Erkels visie: hij ziet het boek vooral als marketinginstrument. ‘Mensen betalen je om je marketing te mogen lezen, ze brengen urenlang met je boodschap door en zetten het boek vervolgens op een mooi plekje in de huiskamer in de boekenkast, waar het tot hun dood blijft staan.’
Maar de hoofdprijs is natuurlijk de titel Managementboek van het Jaar. De jury - Eric van Arendonk, Henny Portman, Jasmijn Mioch, Elmas Duduk, Arvid Buit en Liesbeth Tettero – had ruim tweehonderd titels te lezen gekregen, boeken van Nederlandstalige auteurs die in het kalenderjaar 2022 voor het eerst verschenen en in het assortiment van Managementboek.nl zijn opgenomen. Zoals gebruikelijk hebben zij de boeken beoordeeld op (praktische) relevantie, actualiteit, originaliteit, leesbaarheid, bekendheid, onderbouwing en verzorging. Daar kwam een longlist van 48 titels uit voort. Natuurlijk zijn er in het juryrapport enkele kritische noten te lezen: de juryleden waren niet erg te spreken over de categorie ‘herhalingswerk’, vooral van auteurs die hun eigen werk als marketing beschouwen maar inhoudelijk nauwelijks iets toevoegen aan het grote aanbod. Ook viel het de jury op dat sommige auteurs over onderwerpen schreven die niet echt tot hun expertise behoren. Tegelijk waren zij vaak wel onder de indruk van de vormgeving en de creativiteit van het taalgebruik. ‘Boeken schrijven blijft nog altijd een grote kunst, zo blijkt.’
‘De energie staalt je tegemoet’
Zo kwam de jury na de nodige hoofdbrekens begin maart tot de shortlist. De speechschrijver van Renée Broekmeulen: ‘Taalkundig een genot, inhoudelijk ijzersterk opgebouwd en bovendien voorzien van vele nieuwe inzichten.’ De blauwe fabel van Ties Joosten, geprezen om ‘zijn eigenheid, inhoudelijk ijzersterke research en prachtige schrijfvorm, die leest als een spannend jongensboek.’ Why innovations fails van de Vlaamse auteur Joachim De Vos: ‘Vanuit zeer gedegen wetenschappelijk onderzoek, opgetekend vanuit realistische casestudies, weet hij managers mee te nemen in valkuilen rondom innovatie.’ Van winst naar waarde van Frank Peters: ‘Een steengoed boek over een maatschappelijk relevant thema: langetermijnwaardecreatie. Relevant, actueel, maar ook toepasbaar beschreven voor wie zich in boardrooms bezighoudt met de toekomst.’
En ten slotte Spelen werkt van Karen Sikkema en Michiel van Eunen. ‘In hun boek Spelen werkt weten ze managers te inspireren om veel creatiever te kijken naar menselijke ontwikkeling’, schreef de jury. 'Om nu eindelijk eens de oude systemen los te laten en op de werkvloer meteen aan de slag te gaan met elkaar. Dat ontwikkelen óók kan met een glimlach, wordt kraakhelder voor wie dit boek leest. De energie straalt je van de pagina’s tegemoet.’
In de luchtige sfeer die Troje had neergezet, was het passend dat Arvid Buit de aankondiging van de winnaar op rijm deed. Na een korte loftuiting voor alle genomineerden kwam hij bij de laatste titel, Spelen werkt. In een prachtig metrum met aabba-rijmschema klonk het:
We zitten soms dagen te mailen,
Ons brein zit zich sterk te vervelen,
Wees niet zo naïef,
En leid creatief,
Want leren doe je door te spelen…
Een treffende manier om Spelen werkt van Sikkema en Van Eunen uit te roepen tot Managementboek van het Jaar 2023.
Evangelisten
‘Ik denk dat dit niet alleen een bekroning is voor ons boek, maar ook voor onze opvattingen’, zei Michiel van Eunen na de prijsuitreiking. ‘Het onderstreept dat spelen werkt. Daarom vind ik het fantastisch dat dit boek bekroond is als Managementboek van het Jaar. Ik hoorde iemand van de jury nog zeggen: ik ben blij dat de prijs dit jaar niet naar een typisch managementboek is gegaan, corporate, lichtelijk cynisch, over grotemensendingen als leiderschap. Die opmerking begrijp ik wel. Er zijn al honderd andere boeken over die onderwerpen geschreven. Daarmee wil ik overigens niet zeggen dat dit boek over spelen niet serieus is. Ik zie het echt als erkenning voor onze expertise.’
‘Wij voelen ons soms echt evangelisten’, vulde Sikkema hem aan. ‘Er is niets dat ik liever doe dan mensen vertellen hoeveel beter dit werkt dan een hele dag zittend onder een systeemplafond in een klaslokaal een cursus volgen.’ Van Eunen: ‘Serious gaming is echt ondergewaardeerd. Volstrekt onterecht. De kracht van spelen is dat je fantastische inzichten kunt krijgen in mensen en in patronen. Dat is echt ongekend.’
De ontstaansgeschiedenis van het boek gaat terug tot 2020, toen Sikkema en Van Eunen verschillende uitgeverijen benaderden. Niet iedereen was even happig, maar BigBusiness Publishers zag er wel brood in. Op dat moment werkten Sikkema en Van Eunen al enkele jaren met een eigen model, het Game-based Learning Design Wheel. ‘We zijn achttien jaar geleden met ons bedrijf begonnen, Living Story’, aldus Sikkema. ‘Aanvankelijk richtten wij ons op bedrijfsuitjes en teambuilding. Maar we zagen al snel dat het heel goed werkt om mensen op een speelse manier iets bij te brengen over onderwerpen als samenwerking, communicatie en leiderschap. Dus zijn wij ons er serieus in gaan verdiepen: waarom werkt dat zo goed, mensen laten spelen?’
In de loop der jaren verzamelden de twee enorm veel wetenschappelijke artikelen en ander onderzoek. Sikkema: ‘Op een bepaald moment hadden we zoveel kennis, dat ik dacht: het zou interessant zijn om daar zelf nu eens een stuk over te maken, om ook aan anderen te kunnen laten zien wat je doet als je serious games gebruikt om mensen iets bij te brengen. Om mensen te laten zien dat het geen gewone spelletjes zijn, maar dat wat wij doen een wetenschappelijke basis heeft. Uiteindelijk werd dat geen artikel, maar een heel boek.’
Zoals meer beginnende auteurs worstelden Sikkema en Van Eunen aanvankelijk met de vorm. Een managementboek is geen wetenschappelijke studie. ‘Dat begrepen we wel, we komen zelf uit de praktijk’, zei Van Eunen. ‘Een van de uitgevers die wij benaderden vroeg ons of wij een studieboek of een managementboek wilden schrijven’, aldus Sikkema. ‘Donald Suidman was gelijk enthousiast, maar zei ook: een managementboek maken vraagt wel om iets minder theorie en iets meer praktische handvatten. Vervolgens hebben we het boek met onze redacteur Brenda van Dijk wat luchtiger en prettiger leesbaar gemaakt. Zij heeft ons echt geleerd de verleiding te weerstaan al onze kennis te etaleren. Dat was niet eenvoudig, want we zijn in de loop der jaren toch een beetje vakidioten geworden.’
Kraskaart
Voor uitgever Donald Suidmann van BigBusiness Publishers was de bekroning een primeur. ‘Als ik me goed herinner, hebben twee of drie boeken uit mijn fonds de longlist gehaald, maar nog nooit had een mijn titels de shortlist gehaald, laat staan dat er een bekroond werd’, vertelde hij. Suidman, voormalig journalist, is nu tien jaar bezig met BigBusiness. ‘Ik kan me nog herinneren dat ik destijds voor het eerst op bezoek ging bij Philip van Coevorden van Managementboek.nl. Ik was echt een beetje nerveus, ik had geen idee hoe alles werkte in de sector. Ik was journalist en zat tegen een midlifecrisis aan, ik wilde iets anders gaan doen. Toen heb ik een boek geschreven en het zelf uitgebracht.’
BigBusiness biedt een vorm van self-publishing aan: de auteurs investeren zelf in hun boek en krijgen ook een groot deel van de opbrengst. Een ander businessmodel dan de meeste uitgeverijen hanteren. Maar dat betekent niet dat Suidman zomaar alles aanpakt: hij beperkt zich tot maximaal tien titels per jaar. ‘Ik geef echt niet alles uit, ik begeleid de auteurs van begin tot eind. In het begin had ik vaak het idee dat er een beetje op ons werd neergekeken, alsof we amateurs waren. Maar deze prijs onderstreept dat je op deze manier ook heel goede boeken kunt maken.’
Toen Sikkema en Van Eunen bij hem aanklopten, was Suidman meteen geporteerd van het idee voor Spelen werkt. ‘Het was duidelijk dat zij er verstand van hebben. Ze zijn echt pioniers op dit terrein, dat zie je in het hele boek terugkomen. Daarbij is het natuurlijk een heel origineel onderwerp. Een noodzakelijk onderwerp ook, vind ik. Het is zo fijn om het leren leuker te maken. Dat merk je aan alles in hun verhaal. Denk alleen al aan die kraskaart die in het boek is opgenomen. Dat was geen eenvoudige opgave, dat hebben we echt moeten uitzoeken met de drukker. Maar het past zo goed bij hun verhaal. Met die kraskaart laten ze zien dat mensen het leuk vinden om beloond te worden voor een inspanning. Ze brengen in de praktijk wat ze vertellen. Een heel stimulerende toevoeging aan het boek.’
En nu? Wat kan de prijs betekenen? ‘Ik hoop vooral dat het thema hierdoor veel meer bekendheid krijgt’, vertelde Sikkema. ‘Hoewel het over spelen gaat, hoop ik dat mensen steeds meer gaan beseffen dat zij dit in hun organisatie kunnen toepassen. En natuurlijk hopen we dat mensen in de slipstream daarvan denken: nu weten we ook wie ons daarmee zou kunnen helpen. Michiel en ik zijn ondernemers, we hebben een bedrijf met zes mensen, we hebben echt de drang om hiermee naar buiten te treden. We zouden over de hele wereld wel willen werken.’
Het volledige juryrapport vindt u op deze pagina.
Over Hans van der Klis
Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.
