Codeswitchen komt veelvuldig voor bij mensen met een bi-culturele achtergrond. Toen ik mijn eigen ervaring met het bewegen tussen sociale klassen analyseerde, kwam ik erachter dat er veel gelijkenissen zijn met die groep. Op basis van interviews met mensen van verschillende achtergronden, literatuuronderzoek uit de antropologie, filosofie, psychologie en eigen ervaringen ontwikkelde ik een model en schreef ik mijn boek: De verbindende factor. Want codeswitchen heeft een aantal aantrekkelijke kwaliteiten in zich die belangrijk zijn voor organisaties die te maken hebben met situaties die niet altijd voorspelbaar zijn en waar je met veel verschillende mensen samen werkt.
Ontwikkeling van een codeswitcher
Het model beschrijft eerst de drie ontwikkelstadia die een codeswitcher doorloopt. Van zich volledig aanpassen naar afstemmen op je omgeving. Om vervolgens bewustzijn te krijgen op het omarmen van de context die je gevormd heeft. Want codeswitchen kan ervoor zorgen dat je je afkomst verloochent omdat je zo graag bij de groep wilt horen en geen buitenbeentje wilt zijn. Ten slotte kan integratie plaats vinden van de (ervarings)kennis uit alle contexten die je gevormd hebben. Codeswitchers bewegen dan soepel tussen verschillende omgevingen en benutten hun eigenheid maximaal.
Deze ontwikkeling kost tijd en gaat niet vanzelf. Daarvoor geef ik acht groeilijnen die codeswitchers en hun leidinggevenden kunnen benutten. Want bewustzijn en steun van deze tweede groep is nodig om het arbeidspotentieel van codeswitchers tot bloei te laten komen.
Karakterpatsers en social skydivers
Wat maakt deze mensen dan zo interessant voor organisaties? Ik noem ze ook wel karakterpatsers, omdat ze meestal een langere weg hebben afgelegd tot hun doel. Ze hebben aanzienlijk moeite moeten doen om verschillen te overbruggen, wat veerkracht en uithoudingsvermogen vraagt. Ze zijn deskundig op het gebied van precies observeren en diepgaand luisteren naar gesprekspartners en dat vertalen in een verbindend gesprek met hun omgeving. Kortom: ze hebben in de praktijk flink wat meters gemaakt, regelmatig hun hoofd gestoten en zijn weer verder gegaan. Het zijn social skydivers die als geen ander weten hoe je goed het contact legt met mensen van andere achtergronden. Ze maken verschillen productief.
Codeswitchen in de praktijk
Wetende dat social skills een waardevolle asset zijn in omgevingen waar tegenstellingen en onzekerheid een grote rol spelen, beschrijft het andere deel van het model drie handvatten hoe je daarmee in de praktijk omgaat als een codeswitcher, ook als je dat van nature dus niet bent.
Het begint bij je eigen houding die wat ik noem code-fluïde moet zijn. Daarmee bedoel ik dat je jezelf niet moet vastzetten in bepaalde overtuigingen, waarden en normen die passen bij de bubbels of contexten waar jij je in begeeft. Gemakkelijker gezegd dan gedaan!
Voorts nodig ik uit tot het actief opzoeken van andersdenkenden om je perspectief te verbreden. Dat kan onder meer door het toepassen van stakeholdermanagement, werkvormen uit Deep Democracy of de antropologie toe te passen.
Ten slotte, als je dan vanuit een code-fluïde grondhouding, de dwarsdenkers en friskijkers hebt betrokken bij je werk, is paradoxaal werken een mooie inhoudelijke tool om te benutten. Door vraagstukken te benaderen als paradoxen in plaats van dilemma’s, is het beste van twee of meer werelden te benutten.
Door het aanreiken van vragen voor reflectie en actie word je aangezet bij jezelf na te gaan hoe de diverse onderwerpen doorwerken in je werk en leven.
Over Lydia van Oudenaren
Lydia van Oudenaren MSc LLM is interventionist en organisatieadviseur en verbonden aan PRCS – Voor organisaties van morgen. Ze is expert op het gebied van het benutten van verschillen tussen mensen. Door haar juridisch bestuurskundige achtergrond en die van toegepaste psychologie benut ze de harde en de zachte kant in het verder helpen van teams en organisaties.
