De coronacrisis heeft ons wereldwijd duidelijk gemaakt dat we een nieuwe professionaliteit nodig hebben. Die wordt nu nog ingevuld met structuurinterventies als casus- en opgavegericht werken en programma’s om organisaties wendbaar en flexibel te maken. Die leiden tot nieuwe problemen in de samenwerking, waardoor een enorm energielek ontstaat en er niet veel verandert. We willen problemen snel oplossen, maar dat werkt bij complexiteit niet omdat we de maakbaarheid nu echt voorbij zijn. Wat we nodig hebben is een ander soort professionaliteit bij medewerkers, en daarover gaat Rolswitch.
Struikelblok
Die nieuwe professionaliteit moet dan nog wel onderdeel worden van de huidige organisaties, want die vormen bijna overal een struikelblok. Extern samenwerken is vaak een minder groot probleem dan de interne organisatie betrekken bij die samenwerking. Dat vergt een enorme investering in de eigen mensen die niet zijn aangenomen om met complexe vraagstukken en dynamische contexten om te gaan. Het vraagt om hardnekkige gedragspatronen te doorbreken en meer te gaan werken met rollen in plaats van met functies en competenties.
Rolprofessionaliteit
Vrijwel iedere professional vervult naast zijn inhoudelijke werk meerdere rollen per dag. Willen we organisaties klaar maken voor de toekomst, dan moet daar het gesprek over gevoerd worden. Dat is de boodschap van Dees van Oosterhout in Rolswitch. Professionals moeten weten dat ze verschillende rollen vervullen en dat elke rol een eigen professionaliteit vraagt. Daarna moeten ze leren effectief te worden, hun rolprofessionaliteit en ten slotte hoe ze kunnen schakelen tussen de verschillende rollen, de rolswitch. Dat is de nieuwe professionaliteit.
Strategische verkenning
In het tweede deel van haar boek behandelt Van Oosterhout de strategische verkenning van de opdracht. Daar bepaalt de professional met de opdrachtgever en anderen wat de beste aanpak is en welke rol en rolprofessionaliteit nodig is. Een onmisbare stap die vaak overgeslagen wordt: men begint vaak meteen te hollen.
Vijf rollen
In deel drie komt de specifieke professionaliteit aan bod die nodig is voor de vijf meest voorkomende rollen bij complexe vraagstukken: projectleider, procesregisseur, programmamanager, adviseur en procesbegeleider. De auteur doet dit aan de hand van negen ankerpunten per rol.
Dan moet je als professional kunnen switchen tussen zijn verschillende rollen, vaak meerdere keren per dag. Dat vraagt om van professionaliteit te kunnen veranderen, of te stretchen. Omdat ieder vraagstuk andere kwaliteiten, een andere positionering, een andere houding vraagt. Daar gaat deel vier over. Het vijfde en laatste deel bevat voorbeelden uit het bedrijfsleven, de non-profitsector en de overheid.
Omwenteling
Rolswitch is een handboek om daadkracht te kunnen blijven leveren in complexe en dynamische situaties en draagvlak te behouden. Het boek is leesbaar en toegankelijk geschreven. De inhoud is waardevol maar omvangrijk. Het kan zeker bijdragen aan de omwenteling die zo noodzakelijk is, maar alleen dit boek lezen is niet voldoende. Trainen en in de praktijk toepassen is onontbeerlijk, net als het meenemen van de mensen in je werkomgeving. Een topprestatie!
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
